ویژگی های سبکی جلد اول روایات داراب هرمزد بر اساس نسخه خطی کتابخانه مجلس

نشریه علمی پژوهشی سبک شناسی و تحلیل متون نظم و نثر فارسی ش82 اسفند 1401

چکیده

زمینه و هدف :روایات زرتشتیان که حاوی مباحث فقهی و حقوقی دین زرتشت است، طی سال‌ها توسط راویان مختلف از هند و ایران گردآوری شده و در مجموعه ای به نام مجموعه روایات زرتشتیان یا روایات داراب هرمزد تدوین شده است. از این کتاب چند نسخه در کتابخانه‌های هند و ایران موجود است. در این پژوهش نسخه کتابخانه مجلس از جهت ویژگی‌های ساختاری، فکری و ادبی بررسی شده است.

روش ها : این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی با هدف شناخت ویژگی‌های کتاب و نحوه تأثیر خط و زبان اوستا و پهلوی و فارسی و عربی بر زبان و نگارش آن و همچنین محتوای روایات و سبک ادبی آن انجام گرفته است.

یافته ها : خط و زبان این کتاب اندکی متأثر از خط و زبان و سبک قرن دهم و کاربرد واژه های عربی و بیشتر متمایل به خط و زبان پهلوی و اوستایی و واژه های زرتشتی است. از جهت رسم الخط غلبه با پیوسته نویسی و از نظر واژه های کاربرد واژه‌های فارسی و زرتشتی قدیمی و زبان اوستایی غلبه دارد و در موارد بسیاری خط و زبان اوستا نیز مستقیماً در آن به کار رفته است. دستخط کتاب نیز در جاهای مختلف متفاوت شده و  در برخی صفحات نازیبا و بی نظم است که نشان دهنده کاتبان متعدد و افزودن مطالب در زمانهای مختلف است. محتوای کتاب نیز شامل مباحث اعتقادی دین زرتشتی است که از طریق پرسش و پاسخ و توجه به روایات راویان مختلف از کتب معتبر نقل شده است از نظر ادبی، سبک خاصی نمی توان برای این کتاب در نظر گرفت به دلیل این که روایات از منابع مختلف آورده شده است و مبنای زیباشناسی ندارد و ویژگی های آن شامل جابجایی های نحوی و حذف افعال و همچنین تکرار مکررات، اندکی تشبیه و تمثیل است . روایات منظوم نیز ویژگی شعری نداشته و از ساختار زیبا شناسی و بدیعی برخوردار نیست.

نتیجه گیری این کتاب به دلیل استفاده از روایت‌های مختلف از منابع متفاوت و نقل از راویان متعدد دارای خط و زبان متنوع است و نوشته یکدستی ندارد و  مهمترین ویژگی آن سبک فکری است که ابعاد بسیاری از موازین دین زرتشتی را با زبانهای مختلف بیان می کند.

کلید واژه‌‌ها: روایات داراب هرمزد، زرتشتی، رسم الخط، اوستا، پهلوی، فقه و حقوق، سبک ادبی و زبانی.