کن، مکن های صوفیانه ( بررسی زبان تعلیمی هجویری در کشف‌المحجوب بر اساس بسامد افعال امر، نهی و نفی)

چکیده

امر به معروف و نهی از منکر در اسلام از فروعات دین و جزو واجبات است. در تعالیم متصوفه، مرید به عنوان شخصی که پیرو بی­چون و چرای گفتار و رفتار شیخ است، باید ملتزم به دستورات وی باشد و امر و نهی­های او را گردن­نهد. با توجه به این­که نحوۀ رفتار و گفتار پیر و مراد در تربیت مرید اهمیت دارد، در این پژوهش به روش تحلیلی-توصیفی و آماری، افعال امر، نهی و نفی کتاب کشف­المحجوب هجویری مورد بررسی قرار گرفته­است. برای اخذ نتیجۀ بهتر، در چهار اثر عرفانی دیگر: کیمیای‌سعادت، رسالۀ قشیریه، طبقات­الصوفیه و دیوان‌حافظ نیز برخی واژگان که مبیّن دیدگاه مثبت و منفی مؤلفان بوده بررسی و با کشف‌المحجوب مقایسه گردیده­است. داده­های پژوهش نشان می­دهد، هجویری در این کتاب روش متعادلی را به­کار گرفته و در اغلب موارد از امر و نهی مستقیم پرهیز کرده­است، به طوری که شمار افعال امر و نهی در این کتاب بسیار اندک است و نسبت به سایر افعال بسامد چندانی ندارد. در مقایسه با سایر کتب نیز، همین ویژگی به مشاهده می­شود و کشف­ المحجوب در برابر کیمیای‌سعادت، که کتابی مبتنی بر بایدها و نبایدهاست، کمتر به این مقوله پرداخته­ است.        

کلید واژه­ ها: کشف­ المحجوب، افعال امر و نهی، افعال متقابل، مثبت­ اندیشی.